Çocuklarda Ekran Kullanımının Gelişim Üzerinde Etkileri
Günümüzde teknolojinin ivme kazanmasıyla, çocukların ekran başında geçirdikleri süre hızla artmaktadır. Uluslararası sağlık kuruluşları, bu konuda önemli uyarılarda bulunmaktadır. Dünya Sağlık Örgütü, Amerikan Pediatri Akademisi ve Kanada Pediatri Derneği, iki yaşından küçük çocukların ekran kullanmamasını, okul öncesi çocukların ise günde en fazla bir saat ekran süresiyle sınırlandırılmasını önermektedir.
Türkiye'deki Durum
Başakşehir Çam ve Sakura Şehir Hastanesi'nde görevli Çocuk Gelişim Uzmanı Hümeyra Özsoy, araştırmaların, çocukların tablet, telefon ve televizyon gibi ekranlarla çok erken yaşlarda tanıştığını göstermekte olduğunu ifade etmektedir. Özsoy, "Ülkemizde yapılan çalışmalar da benzer sonuçlara işaret ediyor. 2-5 yaş arası çocukların çoğunun günde iki saatten fazla ekran süresi geçirdiği, 3-6 yaş grubundaki çocukların ortalama 3 ila 8 saat arasında ekran başında kaldığı bildirilmektedir," dedi.
Aşırı Ekran Süresinin Etkileri
Özsoy, fazla ekran süresinin çocuklar üzerinde şu olumsuz etkileri yarattığını belirtmektedir:
- Öz düzenleme becerilerinde zorluk
- Dil gelişiminde gecikme
- Dikkat problemleri
- Duygusal anlama ve yönetimde güçlük
- Aşırı saldırgan davranışlar
- Dikkat eksikliği ve hiperaktivite belirtileri
- Otizm belirtileri gibi bilişsel ve sosyal gelişim alanında olumsuz sonuçlar
İzlenen İçerikler ve Ebeveynin Rolü
Ekran süresinin etkilerinin yalnızca sürenin uzunluğuna bağlı olmadığını vurgulayan Özsoy, "İzlenen içeriğin kalitesi ve ekranın ebeveyn eşliğinde mi yoksa tek başına mı kullanıldığıda önemlidir. Küçük yaştaki çocuklarda kontrolsüz ekran kullanımı olumsuz etkileri artırmaktadır. Arka planda açık televizyondan bile çocukların dikkat ve iletişim becerileri olumsuz yönde etkilenmektedir," dedi.
Ekran Süresini Etkileyen Faktörler
Özsoy, çocukların ekran süresini etkileyen bazı faktörleri şöyle sıraladı:
- Anne-baba eğitim düzeyi
- Ailedeki ekran kullanım alışkanlıkları
- Ebeveyn stres düzeyi
- Ev içinde ekran kullanım kurallarının varlığı
Sağlıklı Gelişim İçin Öneriler
Dünya Sağlık Örgütü, 1-4 yaş arası çocukların günde en az 180 dakika hareket etmesini ve bir saatten fazla hareketsiz kalmamasını önermektedir. Aşırı ekran kullanımı, hareketsizlik, uyku sorunları, obezite ve davranış problemleri gibi birçok olumsuz sonuca yol açabilmektedir. Ekranla geçirilen süre, çocuğun keşif, oyun, iletişim kurma ve sosyal etkileşim fırsatlarını azaltmaktadır. Bu nedenle ekran süresi yerine aktif oyunlar, açık hava etkinlikleri ve ebeveynle etkileşim güçlendirilmeli.
Ailelere Öneriler
Özsoy, ailelerin ekran kullanımını düzenlemesi için şu önerilerde bulundu:
- Ekran kullanımını yaşa göre sınırlayın (0-2 yaş: sıfır ekran, 2-5 yaş: yaş x 10 dakika)
- Mümkünse ekranı birlikte aktif kullanım tercih edin.
- Kaliteli, yaşa uygun içerikler seçin.
- Ekranı ödül, ceza veya sakinleştirme aracı olarak kullanmayın.
- Açık hava oyunları ve fiziksel aktiviteleri günlük rutine dahil edin.
- Evde ekran kullanımı konusunda net kurallar belirleyin.
BAŞAKŞEHİR ÇAM VE SAKURA ŞEHİR HASTANESİ ÇOCUK GELİŞİM UZMANI HÜMEYRA ÖZSOY
